Separacja faktyczna a dziedziczenie

Separacja faktyczna a dziedziczenie – definicja podstawowych pojęć

W pierwszym rzędzie zdefiniuję podstawowe pojęcia, aby w dalszej części wpisu odpowiedzieć na pytanie o związek między separacją faktyczną a dziedziczeniem.

W naszym porządku prawnym nie istnieje instytucja separacji faktycznej. Jak sama nazwa wskazuje – jest to pewien stan faktyczny polegający na tym, że małżonkowie najczęściej nie mieszkają razem i nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Nie łączą ich zatem więzi uczuciowe, społeczne i gospodarcze. Taki stan rzeczy może trwać latami i nikt nie może przymusić małżonków (poza nimi) do separacji prawnej lub rozwodu.

Separacja prawna, w odróżnieniu od separacji faktycznej, jest uregulowana przez przepisy prawa. Odpowiednie regulacje znajdziecie Państwo w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako: „krio”), a ściślej od art. 61 (1) krio do art. 61 (6) krio.

Separacja prawna może zostać orzeczona wówczas, gdy między małżonkami nastąpił rozkład pożycia. Separacja nie jest jednak dopuszczalna, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.

Separacja prawna tym różni się od separacji faktycznej, że jest zdefiniowaną i uregulowaną relacją prawną, która wywiera istotne skutki prawne – między innymi w sferze spadkobrania. Jaki związek zachodzi zatem między pojęciami separacja faktyczna a dziedziczenie?

Zasady dziedziczenia w przypadku separacji prawnej

Separacja faktyczna a dziedziczenie zostanie omówiona w dalszej części wpisu. W tym miejscu przedstawię Państwu zasady spadkobrania, gdy małżonkowie pozostawali w separacji prawnej lub jeden z małżonków jeszcze za życia wystąpił do sądu z żądaniem orzeczenia separacji.

Zgodnie z art. 61 (4) § 1 krio orzeczenie separacji ma takie skutki jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Powyższe oznacza, że po śmierci jednego z małżonków drugi zostaje wyłączony od dziedziczenia ustawowego. Nie będzie brał udziału w spadkobraniu z innymi spadkobiercami ustawowymi. Ustawodawca wyszedł z założenia, że taka osoba nie powinna partycypować w podziale majątku spadkowego.

Jeżeli jednak spadkodawca pozostawił po sobie testament, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustanowił w nim do dziedziczenia małżonka, z którym pozostaje w separacji prawnej. Takie sytuacje występują rzadko, ale nie są wykluczone. Niemniej jednak małżonek pozostający w separacji nie będzie mógł domagać się zapłaty zachowku – w razie pominięcia w testamencie.

Co więcej musicie Państwo pamiętać, że małżonek będzie również wyłączony od dziedziczenia wówczas, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy (drugiego małżonka), a żądanie to było uzasadnione.

Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Separacja faktyczna a dziedziczenie

Separacja faktyczna – jak sama nazwa wskazuje – jest pewnym stanem faktycznym, który w oczach ustawodawcy nie różni się niczym innym od normalnego małżeństwa. W konsekwencji powyższego małżonek pozostający w separacji faktycznej będzie brał udział w dziedziczeniu ustawowym – o ile rzecz jasna spadkodawca nie sporządził ważnego i skutecznego testamentu. Wówczas bowiem spadkobranie będzie odbywać się na zasadach wskazanych w testamencie.

Jak wygląda dziedziczenie ustawowe? W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek – dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci powołani do spadku z ustawy będą jego rodzice i małżonek.

Dla ustawodawcy separacja faktyczna a dziedziczenie nie żadnego znaczenia. Nie wpływa ona nawet w najmniejszym zakresie na zasady dziedziczenia. Małżonek pozostający w separacji faktycznej będzie partycypował w sukcesji po zmarłym.

Podsumowanie

Separacja faktyczna a dziedziczenie to dwa pojęcia, które wzajemnie na siebie nie wpływają. Małżonek pozostający w separacji faktycznej będzie traktowany tak samo jak gdyby pozostawał w normalnym małżeństwie. Jeżeli jednak zmarły małżonek jeszcze za życia wystąpił o orzeczenie separacji lub rozwodu z winy drugiego małżonka – istnieje możliwość wyłączenia go od spadkobrania. O wyłączeniu zawsze będzie orzekał sąd.

Wpisy blogowe zamieszczone na niniejszej stronie internetowej nie stanowią porady prawnej. Pamiętaj, że każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Jeżeli chcesz uzyskać wsparcie prawne w Twojej sprawie – zapraszam do nawiązania kontaktu.